بهجت مصطفیافندیبهجت مصطفی افندی، دانشمند و پزشک عثمانی می باشد. ۱ - تولد و اجداد افندینواده خیرالله افندی ، صدراعظم، و پسر خواجه محمدامین شکوهی بود؛ در ۱۱۸۸ متولد شد. ۲ - تحصیلات،مناصب و عزل و نصبهای مختلف افندیپس از تحصیل در حوزه علوم دینی ، در ۱۲۰۶ « مُدرّس » شد. سپس در پزشکی تخصص یافته مدارج ترقی را بسرعت پیمود و در ۱۲۱۸ حکیم باشی سلطان (یا، به بیان رسمی تر، «رئیسِ اطبّای سلطانی») گردید. در ۱۲۲۲، از این سِمَت معزول ولی در ۱۲۳۲ دوباره به همان مقام منصوب شد. در ۱۲۳۷، مغضوب گشت و او را تبعید کردند، ولی در همان سال به کار برگردانده شد. در ۱۲۴۱، پس از انحلال (سازمان) ینی چری، به عضویت شورای سلطنتی به ریاست محمودِ دوم درآمد. از اینها گذشته، عهده دار مقامات مذهبی و قضایی مهمی، از جمله، «ملاّ یی» ازمیر (۱۲۲۱)، ملاّ یی مصر (۱۲۳۶)، و قاضی عسکری آناطولی (۱۲۳۷) و روم ایلی (۱۲۴۷)، گشت. ۳ - وفاتدر ذیقعده ۱۲۴۹، وفات یافت و در اُسکُدار به خاک سپرده شد. ۴ - ویژگی پزشکان مکتب قدیمبهجت افندی یکی از آخرین پزشکان مکتب قدیم بود که پزشکی را توأم با الهیّات و فقه می‌آموختند و همزمان به کار طبابت و امور دینی می‌پرداختند. ۵ - افندی وپرشکی نویندر عین حال، یکی از پیشروان پزشکی نوین به شیوه اروپایی در ترکیه بود. ۶ - افندی وتأسیس بیمارستان ومدرسه طبتحت نظارت او و برادرش، حکیم باشی عبدالحق ملاّ ، بود که بیمارستان و مدرسه طبّ جدیدی با معلّمان آورده شده از اروپا دایر شد. ۷ - افندی ویادگیری زبانهای خارجیگفتهاند که وی نزد یحیی افندیِ سرمترجم، برخی زبانهای اروپایی را آموخته بود. ۸ - آثار وتراجم افندیاگرچه آثار خود او در رشته پزشکی، مانند کتاب هزار اسرار ، عمدتاً سنتّی بود، ترجمه شماری از کتابهای طبّی و علمی مهم غربی، از جمله رساله جنر (پزشک انگلیسی) درباره مایه کوبی (واکسیناسیون)، تاریخ طبیعی بوفون ، طبیعیدان فرانسوی، و آثار دیگری درباره وبا ، سیفیلیس و جرب ، به همت او انجام گرفت. ۹ - علاقه افندی به غربتوجه و علاقه او به غرب، در ترجمه ترکی او از کتاب عبدالرحمان جَبَرتی (مُظهِرالتقدیس بذهاب دولة الفرنسیس) درباره تاریخ اِشغال مصر توسط فرانسویان، نیز نمایان است. (عنوان ترجمه ترکی کتاب، تاریخ مصر است) ۱۰ - فهرست منابع(۱) محمد ثریا، سجل عثمانی، استانبول ۱۳۰۸ـ ۱۳۱۵، ج ۲، ص ۳۱. (۲) بروسه لی محمد طاهربک، عثمانلی مولفلری، استانبول ۱۳۳۳ـ۱۳۴۲. (۳) فطین داود، تذکرة خاتمة الاشعار، استانبول ۱۲۷۱، ص ۲۹ـ۳۰. ۱۱ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بهجت مصطفی افندی»، شماره۲۲۲۸. |